حدیث در مورد کشتن مورچه در اسلام

در سنت نبوی (احادیث) و روایات ائمه اطهار (ع)، به طور کلی بر مهربانی با تمام موجودات زنده و پرهیز از آزار بی‌مورد آن‌ها تأکید شده است. حشرات نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در مورد کشتن مورچه، حدیث خاصی وجود دارد که دیدگاه اسلام را در این زمینه روشن می‌کند.

نهی از کشتن مورچه در حدیث نبوی (ص)

یکی از معروف‌ترین احادیث در این زمینه، حدیثی است که در منابع اهل سنت و برخی منابع شیعی نقل شده و پیامبر اکرم (ص) از کشتن چهار حیوان نهی کرده‌اند:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ قَتْلِ الصُّرَدِ وَالضِّفْدَعِ وَالنَّمْلَةِ وَالْهُدْهُدِ.
- «از ابوهریره روایت شده که گفت: رسول خدا (ص) از کشتن صرد (پرنده‌ای کوچک)، قورباغه، مورچه و هدهد نهی فرمودند.»

این حدیث به صراحت از کشتن مورچه نهی می‌کند. علمای اسلام درباره علت این نهی و شمول آن بحث کرده‌اند:

معنای نهی: بسیاری از فقها و مفسران حدیث معتقدند که این نهی شامل مورچه‌هایی می‌شود که آزاردهنده نیستند و ضرری به انسان یا اموال نمی‌رسانند. کشتن این نوع مورچه‌ها مکروه (ناپسند) شمرده می‌شود.
حکمت نهی: حکمت نهی از کشتن این چهار حیوان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد:
- مورچه: به دلیل تسبیح و ذکر خدا، یا نقش آن‌ها در اکوسیستم و نظافت محیط، یا اینکه پیامبر سلیمان (ع) از مورچه‌ای نصیحت شنیده است.
- هدهد: به دلیل نقش آن در داستان حضرت سلیمان (ع) و پیام‌رسانی.
- قورباغه و صرد: ممکن است به دلیل نقش اکولوژیک آن‌ها یا برخی خصوصیات خاص باشد.
استثنای آزار و اذیت: اگر مورچه‌ها باعث آزار، ضرر، یا مزاحمت شدید برای انسان شوند (مثلاً به مواد غذایی حمله کنند، نیش بزنند، یا تعدادشان بیش از حد شود و دفع آن‌ها راهی جز کشتن نداشته باشد)، در این صورت کشتن آن‌ها برای دفع ضرر جایز می‌شود. این یک قاعده کلی در فقه است که دفع ضرر مقدم بر رعایت این نهی‌های جزئی است.

احادیث درباره عدم آزار موجودات زنده

علاوه بر حدیث فوق، روایات کلی‌تری نیز وجود دارد که روح کلی اسلام را در مورد مهربانی با حیوانات نشان می‌دهد:

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «در هر جگر تشنه‌ای پاداشی است.» این حدیث بر اهمیت مهربانی با حیوانات و پاداش الهی برای آن تأکید دارد، که شامل حیوانات کوچک مانند مورچه نیز می‌شود.
امام صادق (ع) فرمودند: «هر حیوانی که بر زمین راه می‌رود یا پرنده‌ای که در آسمان پرواز می‌کند، امت‌هایی مانند شما هستند.» این حدیث بر وجود حیات و شعور در موجودات مختلف و لزوم احترام به آن‌ها اشاره دارد.
نهی از سوزاندن: احادیث متعددی از پیامبر (ص) و ائمه (ع) از سوزاندن هر موجود زنده‌ای نهی کرده‌اند. این نهی شامل حشرات نیز می‌شود و لذا کشتن مورچه با آتش، حتی در صورت جواز کشتن، جایز نیست.

نتیجه‌گیری

با توجه به احادیث، می‌توان نتیجه گرفت که در اسلام، کشتن مورچه در حالت عادی و بدون وجود ضرر و مزاحمت، ناپسند (مکروه) است و توصیه به آن نمی‌شود. اما اگر مورچه‌ها باعث آزار شدید، ورود خسارت به اموال، یا تهدید سلامت انسان شوند و راه دیگری برای دفع آن‌ها نباشد، کشتن آن‌ها برای رفع این مزاحمت جایز شمرده می‌شود. در هر صورت، روش کشتن باید به گونه‌ای باشد که کمترین آزار را به حیوان برساند و استفاده از آتش برای کشتن مطلقاً نهی شده است. این دیدگاه نشان‌دهنده احترام اسلام به حیات و تاکید بر عدم آزار بی‌جهت موجودات زنده است.